Üst benlik (süperego) Freud’un yapısal kuramında tanımladığı üzere, zihnin başlıca üç eyleyeninden biridir [diğerleri alt benlik (id) ve benlik (ego)].TPS
Bireyin idealler, değerler, ahlaki ilkeler, ketlenmeler ve ahlaki emirler sisteminin yuvasıdır. Kendiliği gözlemler ve değerlendirir; eleştirebilir, kızabilir, cezalandırabilir veya övebilir ve ödüllendirebilir. Dolayısıyla özsaygının önemli bir düzenleyicisidir.TPS
Süperego (superego): Freud’un üç parçalı yapısal ruhsal aygıt modelinde kişiliğin toplumsal değer yargılarını, ahlak normlarını temsil eden ve bireyin kendi doğru-yanlış normları (vicdan) ile ideallerinden (ego ideali) oluşan kısmı. PS
Çocukluk döneminde temelde toplumu temsil eden ebeveynlerle özdeşimle, ayrıca ceza ve ödüller vasıtasıyla toplumsal değer yargılarının ve ahlak kurallarının içselleştirilmesiyle gerçekleşen süperego oluşumu büyük ölçüde bilinçsizdir. bu süreç yaşamın ilk 4-5 yılında büyük ölçüde tamamlanır, ancak çocukluk, hatta erişkinlik dönemi boyunca da devam eder. toplumun bireyin içindeki gözcüsü, gardiyanı olarak adlandırılabilecek süperegonun işlevi, ego vasıtasıyla idin dürtülerini, özellikle de toplumca yasaklanan ve/veya o anda dışavurumu birey için tehdit oluşturabilen cinsellik, saldırganlık gibi dürtülerini kontrol etmektir. Ayrıca egoyu salt gerçekçi hedeflere değil ahlaki hedeflere ve kusursuzluğa yönlendirir.
Süperegonun birey açısından temel yaptırım gücü, cezanın ve ödülün içselleştirilmiş biçimleri olan suçluluk duygusu (yanlış yaptığında) ve gururdur (doğru yaptığında). PS
Süperego ile ilişkili bazı kavramlar
vicdan (conscience): Yapılan veya düşünülen eylemlerin doğru veya yanlış olduğuna karar veren içselleştirilmiş ahlaki ilkeler toplamı. Terimden de anlaşılacağı üzere vicdan, tamamen bilinçlidir ve dolayısıyla önemli bir bölümü bilinçdışında kalan ve kişinin bilinç düzeyinde onaylamadığı zorunlulukları içeren süperegoyla karıştırılmaması gerekir. Süperego kavramıyla Freud, vicdanın kökenine ve gelişimine ışık tutmaya çalışmıştır. PS
ego ideali (ego ideal): Genel anlamıyla kişinin olmak veya ulaşmak istediği olumlu şeylerin toplamı. Psikanalizde bu, egonun, çocuğun içe yansıttığı, benimsediği ebeveyn hedefleriyle, değerleriyle, ahlak kurallarıyla, vb. özdeşleşen kısmıdır. Bu anlamıyla da ego ideali, kişinin olmak istediği bir model işlevine sahiptir. Çocuk büyüdükçe ve yaşamda yeni özdeşimler kuruldukça, ego ideali de gelişip değişebilmektedir. Ego ideali süperego ile karıştırılmamalıdır. Süperego daha erken bir yaşta oluşur ve tamamlanır, değişmeye açık değildir, dah çok yasaklayıcı ve cezalandırıcıdır. Koyduğu kuralların ihlali suçluluk duygusu yaratır. Ego ideali ise deneyime, yeni özdeşimlere bağlı olarak değişebilir; yasaklayıcı olmaktan çok olumlu değerlere ulaşma yönünde özendiricidir. PS
süerego boşlukları (superego lacuna): Psikopatik kişilerde, benzer özürleri bulunan ebeveynlerinden aldıkları düşünülen süperego özürleri. Süperegonun normal işlevlerini yürütememesine yol açan bu özürler ya da eksiklerin, antisosyal davranışın altında yatan etken olduğuna inanılır. PS
süperego kaygısı (superego anxiety): Suçluluk duygusu ve cezalandırılmak suretiyle arınma, suçtan kurtulma ihtiyacı yaratan bilinçsiz süperego etkinliğin yol açtığı düşünülen kaygı. PS
süperego sadizmi (supergo sadism): Psikanalizde enerjisini idin yıkıcı dürtülerinden ve çocukluktaki sadistçe fantezilerden alan aşırı katı, saldırgan, cezalandırıcı bir süperego. PS
Kaynakça
Budak, S. (2005). Psikoloji Sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları.
Gabbard, G. O., Litowitz, B. E., & Williams, P. (2015). Temel Psikanaliz Sözlüğü. Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.
