Genel

Yapı (structure) ya da psişik yapı (psychic structure), görece kalıcı, örgütlenmiş bir zihinsel düzenleniş ya da zihinsel işlevler bütünüdür. Psişik yapılar, zihinsel süreçler ve davranışlar akışı içerisinde gözlemlenen süreklilik gösteren örüntülerden hareketle tümdengelimsel olarak çıkarılan kuramsal soyutlamalardır; bu nedenle somutlaştırılmış (reified) ya da kişileştirilmiş (personified)varlıklar olarak ele alınmamalıdırlar. Yapılar, olgunlaşan bünyesel özellikler (constitutional givens) ile…

Psikanalizde içgörü (insight), bireyin kendi zihinsel dinamiklerinin daha önce yanlış anlaşılan bir yönünü kavraması sürecidir. Bu terim, tedavi sırasında gözlemlenebilen belirli bir ana gönderme yapar: Hasta, daha önce bastırılmış (repressed) ya da inkâr edilmiş (disavowed) bir iç çatışmanın, bir içgüdüsel itkinin, savunmanın ya da benzeri bir unsurun farkına vardığında; bu farkındalık bilince çıktığında, kişide şaşkınlık…

Aktarım nevrozu (transference neurosis), ego ve üstbenlik bütünlüğü yeterince gelişmiş bazı hastalarda gözlenen, analitik sürece özgü bir olgudur. Bu durumda analizanın analiste ilişkin algısı, giderek daha belirgin biçimde, çocukluktan gelen çekirdek, örgütleyici bilinçdışı fantezi ve anı kompleksleriyle iç içe geçer. Bu kompleksler, ödipal çatışmanın izlerini, onun öncüllerini, latans dönemi ve ergenlikteki sonuçlarını taşır. Freud bu…

Yirminci yüzyılın ortalarında Henry Stack Sullivan tarafından ortaya konan Kişilerarası Psikanaliz (Interpersonal Psychoanalysis), zihnin gelişimi ve işleyişine, ayrıca psikanalitik tedaviye ilişkin bir psikanalitik kuramdır ve psikolojik anlamın yalnızca kişilerarası bir bağlam içinde ortaya çıkabileceği, gelişebileceği ve bilinebilir hale gelebileceği görüşüne dayanır. Kişilerarası psikanaliz, ortaya çıkışından itibaren, dürtü/içgüdü üzerinde fazlasıyla yoğunlaştığını düşündüğü Freudyen psikanalize karşıt bir…

Düzeltici duygusal deneyim [corrective emotional experience], Franz Alexander tarafından tanımlanmış olan, terapötik yararın yorumlama yoluyla kazanılan içgörüden ziyade, analistin hastaya yönelik tutumsal ve davranışsal tepkilerine atfedildiği bir tedavi tekniğidir. Hastanın analistle yaşadığı deneyim, çocukluk dönemindeki olumsuz ebeveyn tutumlarına maruz kalmanın sonucu olarak oluşan sağlıksız uyumlanmaları onardığı düşünüldüğünden “düzeltici” niteliktedir. Analistin alışılmış terapötik duruşu, ebeveynlerin orijinal…

Hipnotizmayı (hypnotism) yaygınlaştıran İngiliz hekim James Braid, hipnotizmacının bir jest ya da sözcük aracılığıyla öznenin otomatik itaatini tetiklediği deneyleri tanımlamak için “telkin (suggestion)” terimini kullanan ilk kişidir. Yaklaşık 1860 yılında Ambroise Liébeault, telkini terapötik amaçlarla kullanmaya karar verdi: otoriter ya da iyi niyetli bir biçimde formüle edilen emirler, hipnozu ve terapötik süreci tetiklemeye yardımcı olacaktı….

Yorum [interpretation], analistin, hastanın bilinçdışı ruhsal yaşamına dair anlayışını, hastanın konuşmaları, düşünceleri, duygulanımları, fantezileri ve davranışlarında ifade bulan biçimiyle, ona sözel olarak iletmesidir. Bir yorum, hastanın bilinçli yaşantısının bazı yönleriyle, onun bilinçdışında tutmaya çalıştığı ruhsal deneyimleri bağlantıya geçirir; böylece bilinçdışı ruhsal yaşantıyı bilinçli kavrayışa açık hale getirir. Yorum, içgörüye [insight] yol açar. Yorumun açık bir…

Psikanalizde en sık kullanılan biçimiyle gerçeklik [reality], insan iradesinden bağımsız olarak insan zihninin dışında var olan her şeyi ya da nesnel olarak algılanan ya da topluca “gerçekten orada” olduğu konusunda uzlaşılan şeyi ifade eder. Gerçeklik, genellikle fantezi, illüzyon, halüsinasyon, yansıtma, arzulu düşünme, rüyalar gibi olgularla karşıtlık içinde ele alınır. Bu anlamda gerçeklik, Freud’un psişik gerçeklik…

Terapötik etki (therapeutic action), psikanalitik tedavinin terapötik kazanımı nasıl sağladığını açıklayan süreç demektir. Psikanalizin her bir ekolü, zihin (mind) ve patogenez (pathogenesis) modeline örtük biçimde bağlı olan bir terapötik etki kuramı geliştirmiştir. Terapötik etki kuramları, açık biçimde klinik teknik kuramlarıyla ve terapötik sonucun nasıl kavramsallaştırıldığıyla bağlantılıdır. Çağdaş terapötik etki kuramları, temelde yorumun işlevi [function of…

Psikoterapi, sıklıkla bedensel biçimde ifade edilen psikolojik sorunların tedavisinde kullanılan bir yöntemdir. Terapiler çeşitli modellere göre sınıflandırılabilir. Katartik modelde (cathartic model), hastanın acısını dışa vurması ya da ondan kurtulması için konuşması teşvik edilir. Terapist, ifade edilen içeriğin kendisinden çok iletişim eylemine önem verir. Onarıcı modelde (reparative model), terapist hastaya, maruz kaldığı önyargıyı telafi etmek ya…