Günümüzde borderline kişilik bozukluğunun tedavisi var. Tedavide psikoterapi ön plandadır. Borderline tedavisi için spesifik bir ilaç bulunmamaktadır.
Dünyaca ünlü psikiyatrist Glen O. GABBARD, Psychodynamic Psychiatry in Clinical Practise başlıklı kitabında şunları not ediyor:
Klinisyenler borderline kişilik bozukluğunun psikoterapiyle çözülebileceğini uzun zamandır biliyorlar. Artık bu klinik izlenim önemli sayıda ampirik araştırmayla destekleniyor. Randomize kontrollü çalışmalarda en az yedi psikoterapi biçiminin etkili olduğu kanıtlanmıştır:
- Zihinselleştirme Temelli Terapi,
- Aktarım Odaklı Terapi,
- Diyalektik Davranış Terapisi,
- Şema Odaklı Terapi,
- Duygusal Tahmin Edilebilirlik ve Problem Çözme İçin Sistem Eğitimi,
- Genel Psikiyatrik Yönetim ve
- Dinamik Yapısökümcü Psikoterapi.
Borderline kişilik bozukluğu, zamanla küçük değişiklikler olmakla birlikte, genelde değişkenlik göstermez [tedavi edilmediği sürece]. Uzun süreli çalışmalar, BKB’nin şizofreniye ilerlemediğini ancak majör depresyon dönemlerinin hastalarda yüksek oranda bulunabileceğini göstermiştir.2 BKB’nin zamanla değişkenlik göstermeme eğilimi de, onun tedavisini önemli hale getiriyor.
BKB’de tanı genellikle 40 yaş öncesinde, kişiler, meslek, evlilik veya başka diğer işler için girişimde bulunduklarında ve normal yaşamlarında üstesinden gelemeyecekleri zor durumlarla karşılaştıklarında konulur.2
Tüm kişilik bozuklukları arasında en fazla ilgiyi çeken ve araştırma konusu olan borderline kişilik bozukluğunun tedavisidir. Bunun nedeni, kısmen, prognoza (olası sonuç) genellikle hastaların uzun süreli sorunları ve aşırı dengesizlikleri nedeniyle ihtiyatlı yaklaşılmasıdır.3
Tedavi, genellikle temel olarak görülen hem psikolojik hem de biyolojik tedavi yöntemlerinin, psikolojik sağaltıma ek olarak kullanılan ilaçların tedbirli bir şekilde bir arada kullanılmasını içerir.3
Borderline tedavisi için psikoterapi
Psikoterapi, borderline kişilik bozukluğunda ilk akla gelen tedavi yöntemidir. Psikoterapinin, BKB’ye etkisi, diğer kişilik bozukluklarına göre daha fazla araştırılmıştır.1 Borderline hastalar için psikoterapi, yoğun bir araştırma alanı ve tedavi seçeneğidir.2
Borderline tedavisi için hangi psikoterapi yöntemleri kullanılıyor?
Geleneksel yaklaşımda, bu bozukluğu sergileyen kişilere özgü sorunlara uyarlanmış psikodinamik psikoterapi çeşitleri uygulanır. Örneğin Kernberg ve meslektaşları tipik psikodinamik tedavi biçimlerinden çok daha direktif olan bir psikodinamik psikoterapi geliştirmiştir. Burada ilk hedef bireyin zayıf egosunu güçlendirmek olarak görülür. Bunun için, ilkel bir savunma mekanizması olan bölme üzerinde durulur.3
Aktarım odaklı terapide önemli amaçlardan biri, [hastaların/ danışanların] aşırı uçlar arasındaki gri alanları görmelerine ve kendileri ve başkaları ile ilgili olumlu ve olumsuz görüşlerini küçük farklılıklar içeren görüşlere yer verecek şekilde birleştirmelerine yardımcı olmaktır.3
Bu tedavi genellikle pahalı olmasına ve zaman almasına karşın (genellikle birkaç yıl sürer) en azından bir çalışmada, günümüzde en oturmuş, etkin tedavi olarak görülen diyalektik davranış terapisi kadar etkili olduğu görülmüştür.3
Diyalektik davranış terapisi (dialectical behavior therapy), zihinselleştirme temelli terapi (mentalization-based therapy), aktarım odaklı terapi (transferance-focused therapy), şema odaklı terapi (schema focused therapy), bilişsel-davranış terapisi (cognitive-behaviour therapy), bilişsel-analitik terapi (cognitive-analytic therapy) ve kabul ve kararlılık terapisi (acceptance and committment therapy) faydası kanıtlanmış terapilerdendir.1
Borderline tedavisi için kullanılan ilaçlar [farmakoterapi]
Bu bozuklukta ilaçların kullanılması, intihar eğilimli davranışlarla çok sık ilişkilendirilmesi nedeniyle tartışmalı bir konudur.3
Hastaların tüm işlevselliklerini etkileyebilen belli kişilik özelliklerini üstesinden gelebilmek için farmakoterapi yararlıdır.2
İlaç tedavisi, hastanın işlevselliğini ciddi olarak bozan klinik tabloya göre düzenlenebilir. Mesela, öfke, düşmanlık ve kısa psikotik durumlarda antidepresanlar, serotonin geri alım inhibitörleri dahil kullanılabilir.1
Karmazepin gibi duygu durumu stabilizatörleri hassasiyet, intihar eğilimi ve itkisel saldırgan davranışların azaltılmasında yararlı olabilir.3
Günümüzde (çoğunlukla SSRI kategorisindeki) antidepresan ilaçlar, ani duygu durumu değişiklikleri, öfke ve kaygının yanı sıra kendini yaralama gibi itkisel saldırganlığı da içeren itkisellik belirtilerinin tedavisinde en güvenli ve yararlı ilaçlar olarak görülmektedir.3
Benzodiazepinelr anksiyete de kullanılabilir ancak benzodiazepin kullanımında paradoks etkiler, inhibisyon kaldırıcı etkiler ve bağımlılık riski yönünden çok dikkatli olmak gerekir.1
Bordeline tedavisinde duygudurum düzenleyiciler de kullanılabilir.1
Borderline kişiler, yoğun bir şekilde hem bireysel hem de grup terapisi alabildikleri hastane ortamında daha iyi cevap verirler. Hastane ortamında aynı zamanda başka bölümlerin eğitim görmüş personelinin uğraş, iş ve dinlenmeye yönelik terapilerinden de yararlanmaları ve bu personelle karşılıklı etkileşimleri de olanaklı olacaktır.1
Antipsikotikler kızgınlık, öfke ve kısa psikotik atakların kontrolünde kullanılmaktadır.2
Antidepresanlar borderline kişilik bozukluğu hastalarında yaygın şekilde bulunan depresif duygudurumu iyileştirir.2
Bazı hastalarda MAO inhibitörleri dürtüsel davranışları azaltmada başarılıdır. Özellikle alprozalem olmak üzere benzodiazepinler bazı hastaların anksiyete ve depresyonlarını azaltırken, bazı hastalar benzodiazepinlerle disinhibisyon gösterirler.2
Karbamazepin gibi antiepileptikler bazı hastalarda genel işlevselliği iyileştirebilir.2
Seçici serotonin geri alım inhibitörleri gibi serotonerjik ajanlar bazı olgularda faydalıdır.2
Her ilaç tedavisi yaklaşımı için bazı olumlu bulgular olmasına karşın birçok ilaç sadece bir çalışmada test edilmiştir; çok daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.3
Referanslar
1Karamustafalıoğlu, O. (Ed.). (2018). Temel ve klinik psikiyatri. Güneş tıp Kitabevleri
2Sadock, B. J., Sadock, V. A. & Ruiz P. (Eds.). (2016). Psikiyatri: Davranış bilimleri/klinik psikiyatri (A. Bozkurt, Çev.). Güneş Tıp Kitabevleri.
3Kring, A. M., Johnson, S. L., Davison, G., & Neale, J. (Rds.). (2015). Anormal psikolojisi (M. Şahin, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık.